De Europese Unie vindt webwinkels een rommeltje: informatie aan consumenten is onvolledig, onduidelijk en vaak misleidend. Een nieuwe Europese richtlijn verbiedt neprecensies, maar gaat nog een paar stappen verder. Mediaspecialist Tonie Broekhuijsen verbaast zich over deze ‘nepwetgeving’.
Tonie Broekhuijsen 27 november 2020
‘Staatssecretaris komt met wet tegen neprecensies’, kopte mijn krant na een persbericht van het ministerie van Economische Zaken enkele weken geleden. Blij verrast vroeg ik me nog even af of Mona Keijzer eind september mijn column over de onzinnigheid van duimpjes en ratingssystemen op consumentenplatformen had gelezen. Kan toch niet waar zijn! Inderdaad, de werkelijkheid bleek deels minder spectaculair, maar bij nader inzien veel spectaculairder dan ik dacht. Nu is het praten over de werkelijkheid tegenwoordig een vermoeiende bezigheid geworden, want over wiens werkelijkheid hebben we het dan?
(Disclaimer: mijn werkelijkheid natuurlijk, die ik in die immens gespiegelde virtuele wereld die internet heet, heb kunnen achterhalen, en wellicht voortkomt uit de fantasie van werknemers uit de trollenfabriek van Google, Apple, Facebook of Amazon, die mij zo aandachtig volgen dat ze exact weten wat ik wanneer wil.)
Neprecensies
Het kabinet voerde, bij monde van Mona Keijzer, gewoon de Europese richtlijn uit ter bescherming van de Europese consument. Voor liefhebbers: Richtlijn (EU) 2019/2161. Goed idee natuurlijk, om consumenten te beschermen. Kort door de bocht vindt de EU webwinkels een rommeltje: de informatie aan consumenten is onvolledig, onduidelijk en vaak misleidend. De richtlijn gaat verder dan alleen het verbieden van neprecensies. Online winkels moeten in de zoekresultaten aangeven welke producten door verkopers worden gepusht, ofwel waarvoor betaald wordt om hoger in de resultaten te komen.
Als een webwinkel met een gepersonaliseerde aanbieding komt, moet het de consument duidelijk worden gemaakt, waarop die aanbeveling is gebaseerd. Ook moeten ‘gratis’ diensten, denk bijvoorbeeld aan alle diensten van Google, duidelijk maken wat de tegenprestatie behelst, en hoe je die kunt stopzetten, als je geen gebruik meer van die dienst wenst te maken. In dat laatste geval moet de aanbieder (denk aan Facebook) ook nog eens de gegevens van de gebruiker verwijderen. Dat klinkt revolutionair en dat is het ook. Mona’s conceptwetsvoorstel legt het virtuele wilde westen aan banden, en dat is voor alle ondernemers een goede zaak. Want voor een goed ondernemersklimaat heb je spelregels nodig, ook in de spiegelwereld van het scherm.
En toch, tóch knaagt er iets aan me. Toen ik het bericht las, schreef ik bij het berichtje: neprecensies verbieden met nepwetgeving? Beetje kort door de bocht, maar de vraag is natuurlijk wel, en blijft ook, hoe ga je dit controleren? De meeste zaken kun je, achteraf, natuurlijk beoordelen met een piepsysteem. Benadeelden van webwinkels kunnen zich wenden tot de Autoriteit Markt en Consument of wellicht de rechtbank. Maar dan nog blijft de vraag: wanneer is een neprecensie een neprecensie?
Bescherming consument
Lees even mee: “Aan artikel 193g worden, onder vervanging van de punt aan het slot van onderdeel w door een puntkomma, de volgende onderdelen toegevoegd, luidende: z. beweren dat beoordelingen van producten zijn ingediend door consumenten die het product daadwerkelijk hebben gebruikt of aangekocht, zonder dat de handelaar redelijke en proportionele stappen heeft genomen om na te gaan of deze beoordelingen daadwerkelijk afkomstig zijn van dergelijke consumenten; aa. het plaatsen of doen plaatsen van valse beoordelingen of aanbevelingen van consumenten of op misleidende wijze voorstellen van consumentenbeoordelingen of aanbevelingen op sociale media, teneinde producten te promoten.”
Het is absoluut belangrijk dat Keijzer zich op verzoek van de EU buigt over de bescherming van de digitale consument. En dat er wetten komen om de digitale handel beter te reguleren. Daar hebben we inderdaad allemaal baat bij. Maar het verbieden van zaken waar je van tevoren van weet dat je ze niet kunt aanpakken, komt aardig in de buurt van het aanpassen van de werkelijkheid, omdat je daar graag in wilt geloven.
AnnabellekeHupsakee
Ga er maar aan staan. Recensies van Bertje82, AnnabellekeHupsakee, of A. G. te U. zijn niet te controleren. Social-mediaspecialisten weten dat als je iets online wilt verkopen goede aanbevelingen van groot belang zijn, of dat nu voor een boek, een restaurant of een tablet is. Die aanbevelingen worden inderdaad als onderdeel van marketingcampagnes door reclamebureaus en marketing-goeroes geproduceerd. Influencers worden ingekocht bij grote 'agencies' die wereldwijd opereren. De meeste onlineshoppers onder de 40 jaar zijn zich welbewust van het feit dat influencers niet van de lucht leven. Sterker nog, de meeste influencers schamen zich volstrekt niet voor hun promotionele activiteiten.
Oorspronkelijk gepubliceerd op:
