Ja! Nederland kiest voor armoede
Hoe armoede in stand wordt gehouden, en waarom dat niet nodig is
Nederland is één van de welvarendste landen ter wereld. Van de 192 landen prijken we op de veertiende plek, boven Zweden, Denemarken en Duitsland. We zijn ook nog één van de gelukkigste landen, volgens het jaarlijkse World Happiness Report van de Verenigde naties. Daar bezetten we de vijfde plek. In Nederland kun je dus een goed en gelukkig leven leiden. Dat klopt. Maar niet iedereen. Deze scores geven slechts een deel van de werkelijkheid weer. De werkelijkheid van mensen met geld. Wie geen geld heeft, doet niet mee. Sterker nog: dat mag niet eens.
Armoede zat niet in mijn belevingswereld. Op de verkoper van de Daklozenkrant bij de Albert Heijn na kende ik geen arme mensen. Twee jaar geleden werd ik gevraagd om een artikel over armoede te schrijven. Het artikel is langer geworden dan ik had bedacht. Armoede is een treurig onderwerp, en hoe meer ik me erin verdiepte, hoe treuriger ik werd. Hoe bozer ook. Want armoede in Nederland is volstrekt niet noodzakelijk.
Zelfredzaamheid
Om maar met de deur in huis te vallen: het is een politieke keuze om het minimumloon zo laag mogelijk te houden; het is een politieke keuze om de bijstand te verlagen; het is een politieke keuze om mensen afhankelijk te maken van allerlei toeslagen, die ze zelf tijdig moet aanvragen of opzeggen; het is een politieke keuze om sociale werkplaatsen op te heffen; het is een politieke keuze om burgers zoveel mogelijk digitaal te laten regelen. En het is een politieke keuze om alle bezwaren weg te vegen met als excuus efficiency, kostenbesparingen en het nemen van je eigen verantwoordelijkheid. Dat is buitengewoon wrang als je je bijvoorbeeld realiseert dat er in Nederland 2,5 miljoen laag geletterden rondlopen. Zelfredzaamheid is niet voor iedereen weggelegd.
Armoede verheugt zich de laatste jaren in toenemende belangstelling. Van de media die met goedkoop geproduceerde reality tv de emotionele ellende en het onvermogen van de geïnterviewde breeduit meten. Tot tal van stichtingen, die zich ‘hard maken’ voor kinderen die getroffen worden door armoede. Alsof het een ziekte betreft. Het gekke is: hoeveel mensen zich ook met armoedebestrijding bezighouden, van het Koninklijk Huis tot hogescholen en universiteiten: de armoede in Nederland staat al twintig jaar min of meer op hetzelfde niveau. De schuldenindustrie floreert, de overheid incasseert, de politiek zwijgt. Er is geen meerderheid te vinden om al deze misstanden op te lossen. Het politieke debat wordt al decennia gegijzeld door de fictieve tegenstelling tussen hardwerkende Nederlanders en luie uitkeringstrekkers, die profiteren van ‘ons belastinggeld’.
Coronacrisis
Armoede laat in feite zien hoe ziek onze maatschappij is. Dat we mensen met minder kansen, minder opleiding en meer pech en ongeluk bewust in armoede laten leven. Dat we hen bewust minder geld geven omdat anders de prikkel om te werken ontbreekt. Alsof armen in de sluimerstand staan, en de aan- en uitknop niet kunnen vinden.
De coronacrisis maakt opnieuw duidelijk dat armoede een gevolg is van een maatschappelijk tekort; niet van een individuele tekortkoming. Geen zinnig mens zal ondernemers die door het Covid19-virus in de financiële problemen komen, verwijten dat ze niet hard genoeg hebben gewerkt, niet creatief genoeg zijn of gemakzuchtig en lui zijn. Maar over niet al te lange tijd staan veel van deze ondernemers na een faillissement naast alle ondernemende zzp’ers op de stoep voor het loket van de bijstand.
Ik heb deze artikelen geschreven uit verbazing, verontwaardiging en woede. In die volgorde. Waarom doen we dit? Waarom kleineren we in een rijk land als Nederland mensen bewust omdat er in hun leven iets mis is gegaan? Voelen we onszelf zo miskend dat we anderen niets meer gunnen? Voelen we onszelf zoveel beter? Hebben wij harder gewerkt? Of laten we ons leiden door de politieke propaganda van gelovigen in de leer van het bijna religieuze neoliberalisme: mensen hebben prikkels nodig om te werken, anders doen ze niets? Geloven we dat werkelijk?
Bewust-net-niet-genoeg
Armoede stigmatiseert, sluit mensen buiten en geeft kinderen een slechte start in het leven: wie geen geld heeft, doet niet mee. Wij hoeven armoede niet toe te staan, als we dat niet willen. De kosten die we maken om armoede in stand te houden zijn hoger dan de kosten van het verhogen van de bijstand naar een fatsoenlijk en aanvaardbaar niveau. Door arme mensen serieus te nemen en daadwerkelijk uit de armoede te helpen, door ze genoeg geld te geven in plaats van bewust-net-niet-genoeg, door ze om- of bij te scholen voor de arbeidsmarkt, kan iedereen in Nederland een gezond en welvarend leven leiden en op een fatsoenlijke manier deel uitmaken van de samenleving.
Laten we daar eens werk van maken.
Vlak voor de verkiezingen van 17 maart 2021 publiceerde het journalistieke platform Follow The Money de serie 'Armoede in Nederland' in zes afleveringen.
Ik heb alle artikelen voorgelezen, dus als je liever luistert, kan dat ook. Wel even lid worden natuurlijk!
Armoede in Nederland
Aflevering 1: wie geen geld heeft, doet niet mee
Aflevering 2: de wantrouwende overheid
Aflevering 3: de bijstand
Aflevering 4: de schuldenindustrie
Aflevering 5: hoe komen we er vanaf?
Aflevering 6: epiloog
Na afloop van de publicaties op het platform van Follow The Money werd ik benaderd door MUG, hét gratis maandblad voor minima, om een artikel te schrijven over kinderen en armoede. Dat artikel lees je hier. Afgelopen jaar schreef ik voor MUG een brief naar onze nieuwe minister van armoede, Carola Schouten. Ik heb nog steeds geen antwoord gekregen, maar misschien ben ik te ongeduldig?
Er zijn veel mensen met wie ik over armoede heb gesproken, maar het meest intensief wel met Stella de Swart, ervaringsdeskundige, zoals dat tegenwoordig eufemistisch heet. Stella heeft over haar ervaringen als alleenstaande moeder die in armoede twee kinderen opvoedt het boek 'Armoede krijg je gratis' geschreven. Je kunt het hier bij haar bestellen.
Aan dit project heb ik met tussenpozen twee jaar gewerkt. Vind je het waardevol? Dan stel ik een donatie op prijs. Je kunt zelf de hoeveelheid bepalen.
